HDP-nin azərbaycanlı millət vəkili ilə müsahibə

21:30     11 İyun 2015

Ötən bazar günü Türkiyə Böyük Millət Məclisinə keçirilmiş parlament seçkilərinin ilkin nəticələrinə əsasən, dörd siyasi partiya parlamentdə qrup təmsilçiliyini qazana bildi.

2002-ci ildən bu yana parlamentdə təmsil olunan ənənəvi üç partiyaya biri də əlavə olundu. Bəzilərinə görə kürdlərin siyasi hərəkatı, bəzilərinə görə isə "terror təşkilatı" hesab etdikləri PKK-nın siyasi qanadı olan Xalqların Demokratikləşmə Partiyası (HDP) 10 faizlik həddi keçdiyi ehtimal olunur. Rəsmi təsdiqlənməmiş nəticələrə əsasən, hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası 258, müxalif CHP 132, MHP 80, HDP isə 80 yerə sahib ola biliblər.

HDP-nin Şərqi Anadolu bölgəsi olan İqdır vilayətindən irəli sürdüyü namizəd Kıznaz Türkelinin qələbəsi Azərbaycanda birmənalı qəbul edilməyib. Azərbaycanın Türkiyə ilə yeganə sərhədi olan və etnik azərbaycanlıların kompakt yaşadıqları İqdırda hər iki seçki dairəsində HDP-nin qələbəsi elan olunub.

2011-ci ilin parlament seçimlərində isə iki yer MHP və BDP (HDP-nin sələfi Barış və Demokratiya Partiyası) arasında bölünmüşdü.

Kıznaz Türkelinin etnik azərbaycanlı kimi HDP-ni təmsil edəcəyi social şəbəkələrdə də müzakirə edilib.

Femida.az xəbər verir ki, BBC Azərbaycanca HDP-nin təmsilçisi Kıznaz Türkeli ilə telefonla müsahibə alıb. Onunla Ankaradan jurnalist İlhamə Qasımlı danışıb.

Kıznaz Türkeli deyir ki, ailəsi Təbriz və Qum şəhərlərindən İqdıra gəliblər. İqdırda doğulub-böyüdüyünü deyən xanım Türkeli sonralar İstanbulda yerləşib – burada reklam tabloları istehsal edən bir atelye qurub, eyni zamanda sosialist ənənələrinə dayanan siyasi təşkilatlarda fəaliyyət göstərib. 1993-cü ildə gizli əməkçi toplantısında iştirakına görə həbs olunub.

Deyir ki, HDP-ə marağı da sosialist ideologiyasına bağlılığına görə olub.
- Seçimin sonuclarını necə dəyərləndirirsiniz?

- Əslində, seçim çalışmalarımıza və xalqımızın bizə göstərdiyi marağa görə seçim sonuclarının belə olacagından əmin idik. 12 illik AKP iqtidarından sonra xalqımız “artıq yetər” dedi. Həm iqtidara olan təpkiyə görə, həm də Xalqların Demokratikləşmə Partiyası (HDP) bütün xalqlara dini, dili, irqi, mənsub olduğu milliyyəti ilə bərabərhüquqlu təmsiliyyət haqqı tanıdığı üçün xalqımıza bir ümid olmuşdu. Bu baxımdan, seçim sonucları çox da sürpriz olmadı bizə.

- Necə oldu ki, əsasən kürd siyasi hərəkatı kimi tanlnan HDP sizinlə təmsil olunmaq istədi? Çünki son iki seçimdə İqdirı kürd partiyasından hakimiyyətlə Abdullah Öcalan arasındakı üç vasitəçidən biri olan Pervin Buldan təmsil edirdi.

- Əslində, HDP bir Türkiyə partiyasıdır. Amma insanlardakı önyarğı üzündən HDP kürd partiyası kimi qəbul edilirdi. HDP-nin ortaq qurucularına baxıldığında sosialistləri, inqilabçıları, əməkçiləri, QHT-lərdən gələn insanları görmək olar. Mənim azəri kökənli olmam burdakı azərilərin səsini qazanmaq istəyi kimi qəbul edilməsin. Mən, zatən sosialist ənənələrindən gələn qadınam. Doğulma-böyümə iqdirlıyam, Mələkli kəndindənəm. Hər zaman insan olaraq, qadın, ana olaraq İqdır coğrafiyasında yaşayan kürd, tərəkəmə və azərilər arasında olan önyarğı məni çox üzürdü. Baxdığında, kürd və azərbaycanlılar arasında bir problem yoxdur. Çünki bunlar bu coğrafiyada birlikdə yaşamışlar, qız alıb-vermişlər, birlikdə yaylağa getmişlər, mədəniyyətləri belə, bir-birinə bənzəməyə başlayıb. Uşaqlara baxanda görürsən ki, atası kürd anası azəri və ya əksinə atası azəri, anası kürddü. Ətlə dırnaq kimi olmuşuq. Ətlə dırnağı ayıra bilmədiyin kimi, xalqlarınızı da ayırmaq olmaz.

- Seçimə qədər HDP üzvü idinizmi?

- Bəli, partiyanın qurulduğu ilk günlərdən sıralarında olmuşam, tədbirlərində iştirak etmişəm.

- Hər iki tərəfdən Azərbaycan kökənlisinizmi?

- Heye. (İqdır şivəsində “Hə” deməkdir – müəll.) Qarışıq deyiləm.

- İqdırdakı Azərbaycan kökənli çevrənizdə necə qarşılayırdılar PKK-nın siyası qanadı kimi də tanınan HDP-dəki fəallığınızı?

- Mən seçim çalışmalarımda bu bölgədəki bütün azəri-kürd kəndlərini də, sadəcə azərilərin yaşadığı kəndləri də gəzib dolaşdım. Mən özümü tanıdarkən deyirdim ki, mən də azəriyəm. Mələkliyəm deyirdim. Onlar deyirdilər ki, biz, illərdir, bərabər eyni yaşamı paylaşmışıq. Xalqları bir-birinə buraxsınlar, yetər ki, milliyyətçi, faşist, irqçi ifadələrlə bir-birinin üzərinə qaldırmasınlar. Əslində, xalqlarımız arasında paylaşıla bilməyən bir şey, “aman-aman” deyəcəyimiz önyarğılar yoxdur. Əminəm ki, mənim namizədliyimlə də toxumları əkdim, gözəl bağçada rəngarəng çiçəklərin yetşəcəyinə əminəm.

- İqdırda etnik azərbaycanlı və kürdlər arasında hansı probemlər var ki, siz körpu olmaqla aradan qaldıra biləcəyinizi düşünürsünuz?

- Hər iki xalqda, özəlliklə də kürdlərdə incik önyarğılar var. Mən bunları qırmaq üçün körpu olacağam. İqdırda son iki dönəmdə bələdiyyə seçimlərini DTP və BDP qazanmışdı. Bələdiyyədə 400 nəfər çalışır. Bunların 43-ü kürd, qalanları isə azəri kökənlidir. Əvvəl söz çıxardılar ki, yeni bələdiyyə azəriləri işdən çıxaracaq, başqa idarələrə sürgün edəcəklər. Amma proses durumun heç də onların düşündükləri kimi olmadığını göstərdi. Əvvəlki azəri kökənli bələdiyyə başçısı haqda deyirlər ki, o, işçilərə 6 ayda bir maaş verirdi. İndi isə deyirlər ki, Allah bu bələdiyyədən razı olsun, gəldi, aclıqdan, səfalətdən qurtulduq.

- HDP-nin secki bəyənnaməsində “Ermənistana qarşı iqtisadi embarqonun qaldırılacağı, gərəkli iqtisadi, siyasi və diplomatik əlaqələrin inkişaf etdiriləcəyi, Türkiyə tərəfindən birtərəfli qapadilan Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin qeyd- şərtsiz açılacağı” vədi var. HDP-nin Azərbaycan kökənli təmsilçisi kimi bu vədləri necə şərh edirsiniz?

- İqdır əsasən, kənd təsərrüfatı bölgəsidir. Amma müxtəlif səbəblərdən bölgəmizdə kənd təsərrüfatı, heyvançılıq bitmə nöqtəsinə gəlib. İstər kürd xalqı, istərsə də azəri xalqı yoxsulluqdan əziyyət çəkir. İqdır coğrafi baxımdan çox stratejik əhəmiyyətə malik bölgədir. Qonşularımızla ticari əlaqələr genişləndirilərsə, İqdır bir ticarət mərkəzi olma yolunda irəiləyə bilər. Əslində, süni dümənliklər, yəni səbəbsiz düşmənliklər qaldırılmalıdır. Xalqlarımız arasında cox problem yoxdur. Bölgədən, iqtidardan və ya sistemdən qaynaqlanan, sərməyadarların çıxardığı bəzi problemləri aradan qaldıra bilsək, problem öz-özünə həll olunacaq.

- İqdırda zaman-zaman Türkiyə-Ermənistan qapılarının açılması ehtimallarına qarşı etiraz aksiyaları keçirilib. Yaxşı, bəs, HDP tərəfindən parlamentə Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılması məsələsi müzakirəyə çıxarılarsa, Azərbaycan kökənli millət vəkili kimi İqdırın maraqlarını müdafiə edəcəksiniz, yoxsa HDP-nin?

- Yeri və zamanı gəldiyində oturub baxacam, incələyəcəm, ona görə qərarımı verəcəyəm. Önümə gələcək olan o cür qərarları öncə hansı xalqın yararına, hansı xalqın zərərinə olduğunu araşdırmam lazımdır.

- Sərhədin açılması ilə bağlı artıq illərdir, müzakirələr gedir, yəni proses haqda məlumatınız var yəqin...

- İqdırın yalnız Ermənistana qapısı yoxdur ki. İndi zatən normal baxdığın zaman insanlar qaçaq yolla hər cür alış-veriş edirlər. Bunlar hər kəs tərəfindən bilinən şeylərdir. Bizim (İqdırın) dörd sərhəd qapımız var.

- Türkiyə-Ermənistan qapırının açılmasına və Türkiyənin Ermənistana qarşı iqtisadi sanksiyalarının ləğvinə iki ölkə arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasına qarşı, yoxsa tərəfdarsiniz?

- Düşünürəm ki, indiyə qədər mövcud olan iqtidar manevrler etdi. Bölgədəki xalqları aldadaraq bəzi şeylər etdi. Mən hər iki xalqın təmsilçisiyəm. Önümə gələn qanun layihələrinə öncəliklə hər iki xalqımın, özəlliklə də azəri xalqımın çıxarlarını incələyib ona görə qərar vermək istəyirəm. Amma indi qəti bir şey söyləmək istəmirəm.

- Hec, Azərbaycanda olmusunuzmu?

- Yox, getmədim. Amma burda universitetdə Naxçıvandan gələn müəllimlərlə çox söhbət eləmişəm. Və anlamışam ki, azərilərin dili də assimilyasiya olub. Mən öz dilimdə danışmaq istəyirəm, amma bir naxçıvanlı ilə söhbət etdiyim zaman dilimizin nə qədər assimlyasiyaya ugradıgını, mədəniyyətimizin yox edildiyini, musiqimizin degenarasiya olduğunu hiss edirəm. Mən də istəyirəm ki, xalqım öz dilini, mədəniyyətini, öz məzhəbini icra etsin.

Prezident Erdoğan paralelcilər (Nurçular) haqda danışarkən “bunlar şiyələrdən də pisdir” deyə bizlərə dil uzatmışdı. Azərilər buna çox mənfi baxırlar. Mövcud iqtidar “aləvilik bir dindirsə, mən onu tanımıram” demişdi. Sünnülərdən başqa sanki bu olkədə başqa məzhəb yoxdur. Biz caferiyiz. Cami inşa edərkən bizim imamlar heç bir zaman Diyanət İşləri Başkalığından heç bir maddi yardım almır. Xalqımız topladığı ianələrlə caminin xərclərini maliyyələşdirir. Bu bölgədə biz də yadlaşdırılırıq. Kürdlərin dili qəsb edilir, bizim inancımız. Burda da biz kürd xalqı ilə ortaqlaşırıq. İqdırdan olan hər iki millət vəkilliyinə namizəd olaraq deyirik ki, bu ölkədə kürdlərin dili rədd edilirsə biz kürdük, azərilərin dini inancları yadlaşdırılırsa, biz şiyəyik, aləvilərin dinləri rədd edilirsə, biz aləviyik. Biz məzlumların patiyasıyıq. Xalqlarımızı bizə buraxsınlar. Milliyyətçi, irqçi, şovinist duyğular artıq xalqlarımızın üzərindən çəkilsin.

- Kökəniniz Azərbaycanın hansı bölgəsindəndir?

- Bizim kökənimiz İran Azərbaycanındandır. Təbrizdə və Kumda qohumlarımız var.

- Hazırda nə işlə məşğulsunuz?

- Reklamçıyam. Reklam və tablo hazırlayan atelyem var.

Açar sözlər:

Oxunub: 1189